Bespreking van: Jean-Jacques Suurmond, God zijn. Een oefening in bescheidenheid. Meinema: Utrecht 2017

 

Jean-Jacques Suurmond kreeg voor een breed publiek bekendheid als columnist in dagblad Trouw. Hij bleek een meester van dit genre, gelukkig dat uitgever Meinema er brood in zag om enkele bundels van deze columns te publiceren: ‘God & zo’ (2007), ‘God  & heer K.’ (2009) en ‘Een gevaarlijk geluk’ (2010). De spannende vraag wordt dan wat het oplevert als deze columnist zich waagt aan een groter werk dat zich presenteert als een commentaar op de geloofsbelijdenis van Nicea.

Het is een boek geworden van bijna driehonderd pagina’s dat niet anders kan dan gemengde reacties oproepen. Niet alleen de inhoud maar ook de stijl zorgt er voor dat lezers zich zullen splitsen in een groep die na maximaal een bladzijde of veertig afhaakt en een groep die juist gegrepen wordt door wat hier wordt gepresenteerd.

De tekst van de geloofsbelijdenis van Nicea vormt dus het geraamte van het boek. In de bespreking van de afzonderlijke artikelen daarvan gebruikt Suurmond steeds twee verschillende lettertypen. De passages in een klassiek letterfont doen denken aan de Confessiones van Augustinus. Hier spreekt de schrijver in de ik-vorm in een gebed tot God. In deze passages komt de lezer heel wat te weten over de spirituele tocht door het leven van Suurmond: van hippie via Pinkstervoorganger naar een PKN-dominee die geniet van een verzorgde liturgie. Deze tocht heeft ook een afbraak en weer opbouw van godsbeelden betekend.

Deze soms zeer persoonlijke passages worden afgewisseld met passages afgedrukt in een schreefloze letter. Hier geeft Suurmond stukjes geschiedenis van het dogma, legt hij andere schrijvers en dichters naast zijn eigen invallen.

Wie inderdaad na een bladzij of veertig afhaakt zal zeggen: de columnist heeft de schrijver in de weg gezeten. Want al snel kom je er achter dat Suurmond steeds variaties op één thema biedt. Een strakkere vorm had het boek dan mogelijk goed gedaan. Heb je daar echter geen last van dan blijft het genieten van begin tot eind.

Suurmond gebruikt het woord (bewust?) niet maar is theologisch te plaatsen als iemand die een zgn. pan-entheïstisch standpunt tot het uiterste doordenkt. Een pan-entheïst ziet heel onze werkelijkheid ingevouwen in God – wat NB iets heel anders is dan pantheïsme.

Twee typerende citaten hierbij die met vele aangevuld kunnen worden:
- ‘Als een oneindige rivier van mogelijkheden stroomt U in het centrum van mijn bestaan, water dat tegelijk doodt en leven geeft – Zeeuwen weten daar alles van’ [29]
- ‘U hebt ons aangelegd op uzelf en daarom verlangen we te verdwijnen in iets wat anders en groter is dan wij – uiteindelijk in U die als de Canto Ostinato van Simeon ten Holt in talloze variaties door alles heen stroomt, muziek die nooit ophoudt, waarvan je niet wilt dat die ophoudt, ja, die maakt dat wij ophouden met willen en denken en ons laten gaan om uw muziek te worden’ [48]

Er bestaan veel saaie theologische boeken, er zijn er ook waarvan de vreugde van het geloof van elke bladzij spat. ‘God zijn’ behoort tot de laatste categorie.

 

Erik van Halsema, juli 2022